S.1 Nerede kök hücre bağışında bulunabilirim?
– Size en yakın Gönüllü Verici Merkezi ve Sabit Kan Alma Merkezlerinde kök hücre bağışı ile ilgili bilgilendirme alabilir ve kök hücre bağışında bulunabilirsiniz.
S.2 Kimler kök hücre bağışında bulunabilir?
– 18-50 yaşlarında ve bilgilendirilmiş onam vermiş olan sağlıklı birey olma koşulu aranmaktadır. Bu koşulların sağlanması durumunda kişi kök hücre bağışında bulunabilir.
S.3 Kimliğimi bildirmem zorunlu mu?
– Bağışçılar kök hücre bağışı işlemi öncesinde isim-soy isim, doğum tarihi (gün/ay/yıl), TC kimlik numarasını içeren nüfus cüzdanı ve kalıcı adres bilgilerini vererek kendilerini tanıtmalıdır. Kimlik ibrazı yasal zorunluluktur.
S.4 Bilgilendirme ve onam formundaki doldurulması gereken alanları doldurmak zorunda mıyım?
– Bilgilendirme ve onam formunun içeriği Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmiştir. Kişi kök hücre bağışı için başvurduğunda bilgilendirme ve onam formundaki kişisel ve sağlıkla ilgili soruları eksiksiz cevaplandırarak ve bu formu imzalayarak onaylamak zorundadır. İstenen bilgilerin eksiksiz doldurulması, ihtiyaç olması durumunda bağışçı ile iletişime geçme aşamasında önem arz etmektedir.
S.5 Kan verildiğinde kök hücre bağışında bulunmuş olunuyor mu?
– Türk Kızılayı gönüllü kök hücre bağışçı adayları bularak onlardan 3 tüp ile toplam 10-20 ml kan alacaktır. Alınan kan örnekleri üzerinde gerekli testler tamamlanarak, sonuçları uygun çıkan bağışçıların numuneleri Sağlık Bakanlığı’nın Doku Tiplendirme Laboratuvarı’na yollanacaktır. Bu laboratuvarda yapılan test sonuçları TÜRKÖK Ulusal Kemik İliği Bankası’nda saklanacaktır. Bankada kayıtlı sonuçlar arasında yapılan taramada, hasta ile uygun eşleşme gerçekleştiğinde Türk Kızılayı, bağışçı ile tekrar iletişime geçerek kök hücre bağışının yapılacağı ve toplanacağı bir merkeze yönlendirmesini gerçekleştirecektir. Yani ilk aşamada verilen kan, kök hücre için değil gerekli testlerin yapılabilmesi içindir.
S.6 Kök hücre toplamada hangi yöntemler kullanılıyor ve en çok hangisi tercih ediliyor?
– Periferik kök hücre toplama ve kemik iliği bağışı yöntemi olmak üzere iki yöntem uygulanmaktadır. Nakil merkezi tarafından hastanın ve bağışçı adayının sağlık durumu göz önünde bulundurularak hangi yöntemin seçileceğine karar verilmektedir.Yöntem ile ilgili bağışçı adayının tercihi ön planda tutulmaktadır. En çok tercih edilen yöntem Periferik kök hücre toplama yöntemidir.
S.7 Periferik kök hücre toplama yöntemnin kemik iliği bağışı yönteminden ne farkı vardır?
– Periferik yöntemde, bağışçının hastaneye yatması gerekmemektedir, genel anesteziye ihtiyaç duyulmaz.
– Kemik iliği yönteminde aşılamaya ihtiyaç duyulmamaktadır ve tek seferde sayıca çok kök hücre elde edilmektedir.
S.8 Kök hücre toplama işleminden sonra bağışçının kök hücreleri bitiyor mu?
– Kök hücreler devamlı olarak kendini yenileyebilme özelliğine sahip olduğu için bağış işleminden sonra bağışçının kök hücreleri belirli bir sürede tekrar eski sayısına ulaşacaktır.
S.9 Bağış sonrasında görülen yan etkiler nelerdir?
– Periferik kök hücre bağışında, aşı uygulaması sonrasında kök hücre toplanmasının ardından; geçici halsizlik hissi, ateş, geçici grip benzeri belirtiler, genel vücut ağrıları; dalak bölgesinde dolgunluk hissi görülebilir.
– Kemik iliği bağışında, dikiş gerektiren bir kesi oluşmaz. Verici, genellikle ertesi gün kan tetkikleri yapıldıktan sonra taburcu edilir. Ancak, kalça bölgesinde 1-2 gün sürebilen bir ağrı meydana gelebilir. Anesteziye bağlı olarak geçici boğaz ve baş ağrısı gözlenebilir.
S.10 Bağış sonrasında görülen yan etkiler kalıcı mıdır?
– Kemik iliği toplama işleminde oluşabilecek yan etkiler %1,34 olasılıkla görülebilecek etkiler olup, bir hafta içinde etkisini kaybeder. Periferik kök hücre toplama işleminde uygulanan aşıdan dolayı oluşabilecek yan etkiler ise %0,6 olasılıkla görülebilecek etkiler olup, genellikle 3 hafta içinde ortadan kalkar.
S.11 Kemik iliği toplama işleminde kalça bölgesi kaç defa deliniyor?
– Kemik iliği toplama işleminde özel iğneler yardımıyla kalça kemiğine bir kere giriş yapılır ve ardından enjeksiyon işlemi ile her defasında 2-4 ml olmak üzere toplamda 1000 ml kemik iliği alınır.
S.12 Periferik kök hücre toplama yönteminde uygulanacak olan 5 günlük aşı periyodunda bağışçının işinden izin almasına gerek var mıdır?
– Aşı periyodunda bağışçının günlük yaşamını etkileyecek bir yan etki bulunmamaktadır.
S.13 Kök hücre toplama yöntemlerini bağışçıya hangi aşamada soruyorlar?
– Hasta ile eşleşme olduktan sonra ileri doku tiplendirme testi ve bağışçının sağlık kontrollerinin sonuçları uygun çıkarsa bağışçıya hangi yöntemle kök hücre vermek istediği sorulacaktır.
S.14 Bağışçının ilk bağışından sonra, başka bir hasta ile tekrar doku eşleşmesi olursa, tekrar bağışçı olabilmesi için ne kadar süre geçmeli?
– Transplantasyon işleminden sonra yeniden kan yapımının sağlanması ve hücre sayısının yeterli miktara ulaşmasını beklemek açısından 3 aylık bir süre gereklidir. Dünya’ da yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkan istatistiki verilere göre 2. eşleşmenin görülme olasılığı oldukça düşüktür.
S.15 Yurt dışında bir hasta ile eşleşme olursa bağışçı yurt dışına gidecek mi?
– Bağışçının onay vermesi durumda kök hücre toplama işlemi uygun sağlık biriminde yapıldıktan sonra toplanan kök hücreler hastanın bulunduğu ülkeye gönderilecektir.
S.16 Yurt dışında yaşıyorum, Türk Kızılayı’na bağışta bulunabilir miyim?
İletişim bilgilerinize rahat ulaşılabilmesi açısından bulunduğunuz ülkedeki kemik iliği bankasına başvuru yapmanız daha doğru olacaktır. Türkiye olarak dünyadaki diğer Kemik İliği Bankaları’ndan da tarama yapabildiğimiz için sizin verilerinize uygun bir hasta eşleşmesi olduğunda sizinle iletişime geçilebilecektir.
S.17 Bağışçıların verileri neden dünyadaki diğer kemik iliği bankaları ile paylaşılıyor?
– Dünya’nın her yerinde kök hücreye ihtiyacı olan hasta sayısı oldukça fazladır. Buna karşılık bu hastalar için gerekli olan sağlıklı kök hücrelerin, hastaların dokusu ile uyuşma olasılığı çok düşüktür. Tüm bunlar düşünüldüğünde bu olasılığı arttırmanın tek yolu, milyonlarca bağışçının doku analizini içeren dünyadaki bütün kemik iliği bankalarının verilerinin paylaşıldığı bir havuzun oluşmasından geçmektedir. Halen ülkemizdeki hastalar için kemik iliği taraması bu havuzdan yapılmaktadır. Bu nedenle ülkemize ait veri tabanı dünyadaki bütün kemik iliği bankalarının verilerinin paylaşıldığı havuz ile paylaşılacaktır.
S.18 Daha önce kök hücre bağışında bulundum, tekrar Türk Kızılayı’na da bağışta bulunabilir miyim?
– Bunun için öncelikle kök hücre bağışında bulunduğunuz yer ile iletişime geçmeli ve kök hücre bağışı için verdiğiniz numunenin testlerinin yapılıp yapılmadığını sorgulamalısınız. Eğer testler yapıldıysa 2. bir kayda gerek bulunmamaktadır. Fakat gerekli testler yapılmadıysa ilgili yerden kaydınızı sildirmelisiniz. Bu aşamadan sonra da artık Türk Kızılayı’na kök hücre bağışında bulunabilirsiniz.